Piwonie należą do najpopularniejszych bylin o szerokim zastosowaniu, nadają się bowiem zarówno na kwiat cięty, jak i do dekoracji wszelkiego rodzaju ogrodów.
Z zielnych gatunków europejskich znaczenie w uprawie mają głównie piwonie: lekarska, wąskolistna, Młokosiewicza, wędrowna i Wittmanna, czyli kaukaska. Z gatunków azjatyckich najważniejsza jest piwonia chińska.
Piwonia lekarska
jest najwcześniej poznanym gatunkiem piwonii europejskiej. Osiąga wysokość 50-80 cm. Pędy są skąpo owłosione lub nagie. Liście podwójnie trójdzielne, o listkach podłużnie jajowatych, tępo zakończonych, bardzo wcześnie zamierają- zazwyczaj już w połowie lub w końcu sierpnia. Listki są całobrzegie, z wierzchu gołe i ciemnozielone, pod spodem nieco owłosione i szarozielone. Kwitnie w maju. Kwiaty czerwone, rzadziej różowe lub białe, o średnicy do 12 cm, pojedyncze, osadzone tylko pojedynczo na pędzie. Piwonię tę stosowano w lecznictwie ludowym, jej korzeń polecano na wiele dolegliwości.
Piwonia wąskolistna
Piwonia wąskolistna pochodzi z południowo-wschodniej Eurpy, gdzie sięga aż po Kaukaz. Jest to stosunkowo niska bylina, o wysokości zaledwie 30-50 cm. Pędy proste, nagie. Liście nagie, trójdzielne, ale o listach bardzo głęboko i gęsto wcinanych, prawie siecznych i bardzo wąskich, wskutek czego roślina nieco przypomina paproć. Kwitnie w maju i w czerwcu. Kwiaty osadzone po jednym na końcach pędów sprawiają wrażenie leżących na liściach. Kwiaty pojedyncze, barwy czerwonej, przy przekwitaniu zmieniające się na bardziej śliwkową, siną.
Piwonia Młokosiewicza
Piwonia Młokosiewicza pochodzi także z Kaukazu. Czerwone pędy wyrastają do wysokości 100 cm. Liście szarozielone lub brązowawe, czerwono unerwione i czerwono obrzeżone, podwójnie trójdzielne, o listkach wydłużonych lub podłużnie jajowatych. Kwitnienie jest bardzo wczesne – przypada na koniec kwietnia, początek maja. Jest to piękny gatunek o rzadkiej barwie kulistych kwiatów; są one żółte. Został odkryty przez Polaka, Młokosiewcza, w końcu XIX wieku.
Piwonia wędrowna pochodzi z Rumunii, Albanii, Bułgarii, Serbii i Azji Mniejszej. Osiąga wysokość do 80 cm. Pędy nagie. Dolne liście podwójnie trójdzielne, przy czym poszczególne części liścia są wykształcone w formie łatek, ostro ząbkowanych przy wierzchołku. Listki także są trójpłatkowe. Dolna strona liści może być naga lub skąpo owłosiona, górna zawsze naga. Kwitnie w maju i w czerwcu. Kwiaty średnicy 7-11 cm, ciemnopurpurowe z odcieniem karmazynowym.
Piwonia Wittmanna pochodzi z północno-zachodniej części Kaukazu. Roślina osiąga wysokość do 100 cm. Liście podwójnie lub potrójnie trójdzielne, listki odwrotnie jajowate o wierzchołkach stopniowo się zwężających. Dolna strona liści gęsto pokryta włoskami, co nadaje im szarawy wygląd. Porą kwitnienia tej piwonii jest maj.. Kwiaty pojedyncze, kremowe lub kremowobiałe, średnicy do 8 cm.
Piwonia chińska
Piwonia chińska rośnie na Syberii, w Mongolii, Mandżurii i w Tybecie. W Japonii występuje jako roślina zdziczała. Wyrasta do wysokości 60-100 cm, czasem wyżej. Zgrubiałem korzenie bulwiaste są wrzecionowate, brązowo czerwone. Nagi pęd może być zakończony więcej niż jednym kwiatem; u form dzikich może ich być do trzech, a u form uprawnych- bardzo wiele. Barwa kwiatów- od białej do różowej, z tym, że u odmian uprawnych rozpiętość barw jest znacznie większa. Okres kwitnienie piwonii chińskiej przypada na cały czerwiec.
Piwonia krzewiasta
Roślina ta, zwana też piwonią wielokwiatową, jest najważniejszym gatunkiem z nielicznej grupy tak zwanych piwonii drzewiastych. Piwonia ta na pozór niewiele się różni od znanych ogólnie zielnych gatunków piwonii, choć jest większa i pędy ma zdrewniałe lub półzdrewniałe, jednakże w pełni kwitnienia przewyższa je wielokrotnie urodą kwiatów. Kwiaty odznaczają się niepowszednią wielkością; przeciętna ich średnica wynosi 15 cm, a w szczególnie dobrych warunkach- 30 cm. Płatki są nieco postrzępione, białe, kremowe lub różowe, rzadziej karminowe, zwykle o różnym nasileniu barwy w obrębie jednego kwiatu. Najpopularniejsza jest odmiana o kwiatach białoróżowych z fioletowokarminową plamą u nasady każdego płatka. Piwonia krzewiasta kwitnie w drugiej połowie maja i na początku czerwca. Krzew ten najlepiej prezentuje się pojedynczo lub w grupie złożonej z trzech roślin na tle dobrze utrzymanego trawnika lub krzewów iglastych.
W ogrodzie trzeba dla tej wymagającej rośliny wybrać miejsce zaciszne i nieco zacienione, choć na słonecznym też dobrze rośnie. Gatunek ten wymaga żyznej i głęboko uprawionej gleby, najlepiej piaszczysto-gliniastej o dużej zawartości próchnicy. Gleba ta powinna być wilgotna, ale nie podmokła. W roku poprzedzającym sadzenie dobrze jest zbadać odczyn gleby kwasomierzem i jeżeli jest kwaśny, wnieść w jesieni taką ilość wapna, aby wartość pH doprowadziła do 6,5-7. Piwonię tę sadzi się we wrześniu, co 1,2-1,5 m. W przeciwieństwie do większości roślin, krzewy należy umieścić głębiej, niż rosły w szkółce, tak aby nasada pędów znajdowała się około 15 cm poniżej powierzchni gleby. Dzięki temu w razie przemarznięcia części nadziemnej wydadzą nowe pędy z pąków położonych najniżej, a więc najlepiej zabezpieczonych przed mrozem.
W razie suszy konieczne jest podlewanie, gdyż nie wolno dopuścić do zwiędnięcia liści. Zalecane też jest nawożenie fosforem i potasem; azot opóźnia zdrewnienie pędów i co za tym idzie, zwiększa wrażliwość na mróz.
Na zimę krzewy koniecznie trzeba zabezpieczyć przed mrozem, zwłaszcza w pierwszym roku po posadzeniu. W cieplejszych miejscach Polski wystarczy okryć nasadę pędów liśćmi, skoszoną i wysuszoną trawą lub słomą. Na chłodniejszych terenach należy nad korzeniami usypać kopczyk z ziemi, a jeszcze lepiej nałożyć kilkucentymetrową warstwę starego obornika. Zamiast obornika można rozłożyć 20-centymetrową warstwę liści w promieniu około 0,5 m wokół krzewu, a krzew szczelnie obstawić gałęziami drzew iglastych, osłaniając pędy tylko do połowy wysokości. Okrycie całego krzewu przyśpieszyłoby wznowienie wegetacji wczesną wiosną, gdy występują jeszcze duże wahania temperatury.
Autorką artykułu jest Anna Wołoszyn